Immunoterapia i immuno-onkologia – leczenie raka i nowotworów

Bardzo ważną rolę w naszym organizmie odgrywa dobra odporność, bez której bardzo szybko uleglibyśmy atakom kolonii mikroorganizmów i negatywnemu wpływowi chorych lub uszkodzonych komórek naszego własnego ciała. Przed tymi negatywnymi wpływami chroni nas układ immunologiczny, umożliwiając nam życie w zwyczajnym, „niesterylnym”, świecie.

Jeśli układ immunologiczny nie wytrzyma naporu negatywnych wpływów, zachorujemy. W obecnych czasach wiele chorób leczy się środkami chemicznymi w postaci lekarstw. Liczymy na to, że nas bardzo szybko postawią znów „na nogi“. Jednak naszemu ciału przynoszą więcej szkody niż pożytku.

Immunoterapia to innowacyjna metoda leczenia chorób. Po raz pierwszy pojawiła się w latach 60. XX wieku, jednak wtedy nie odniosła oczekiwanych sukcesów. Ponowne odkrycie umożliwiła dopiero nowa wiedza w dziedzinie immunologii, kiedy rozpatrywano możliwość wykorzystania układu immunologicznego do walki z rakiem. Jeżeli w normalnych okolicznościach układ immunologiczny nie daje szans rakowi na powstanie, może się też znacząco przyczynić do jego leczenia.

Celem terapii immunologicznej jest wykrycie komórek nowotworowych i „odblokowanie“ układu immunologicznego w celu aktywacji i namnażania komórek obronnych, a następnie likwidacji nowotworu lub przerzutów. Pierwsze skuteczne efekty tego leczenia w porównaniu z chemioterapią pojawiają się bardzo powoli, aktywacja układu immunologicznego trwa często nawet kilka miesięcy (3-5 miesięcy). Znaczącym walorem jest jednak minimum niepożądanych skutków ubocznych oraz zdolność przystosowania się układu immunologicznego na mutacje nowotworowe nawet w okresie remisji (brak objawów chorobowych). W przyszłości więc terapia immunologiczna powinna odgrywać coraz ważniejszą rolę w leczeniu raka. Dla niektórych pacjentów onkologicznych może jednak okazać się nieodpowiednia, trudno bowiem ocenić reakcję organizmu na terapię. Z tego powodu jest często stosowana w przypadkach, w których inne metody nie zadziałały – przede wszystkim w przypadku nowotworów odpornych na chemioterapię. Czynnikiem ograniczającym stosowanie leczenia immunologicznego są też powiązane choroby autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane czy choroba Crohna.

Obecnie terapia immunologiczna jest jak na razie zatwierdzona w przypadku czerniaka złośliwego skóry i raka prostaty, skuteczność terapii w innych rodzajach chorób nowotworowych jest ciągle przedmiotem badania. Leczenie immunologiczne można kombinować ze standardowym leczeniem (interwencja chirurgiczna, chemioterapia, radioterapia), wspierając i korzystając z naturalnych mechanizmów obronnych, co umożliwia bardziej efektywną walkę z chorobą.

Immunoterapię można przeprowadzać 2 sposobami:

Aktywne leczenie immunoonkologiczne polega na podaniu szczepionki przeciwnowotworowej, która wywołuje reakcję immunologiczną na antygen nowotworowy. Ponieważ komórki nowotworowe powstają z komórek zdrowych, ich antygeny (obce substancje na powierzchni komórki wykazujące tworzenie przeciwciał czy inną interwencję immunologiczną) są trudne do rozpoznania przez własny układ immunologiczny. Każdy nowotwór posiada również inne wyposażenie antygenowe, a każdy organizm reaguje inaczej, więc jest niemożliwe wyprodukowanie jednej uniwersalnej szczepionki przeciwnowotworowej.

Z tych powodów znacznie częściej przeprowadza się wsparcie bierne, polegające głównie w podawaniu gotowych przeciwciał, najczęściej nazywanych szczepionkami monoklonalnymi czy aktywowanymi białymi krwinkami. Leczenie jest bardzo kosztowne. Jej pierwszoplanowe zastosowanie w leczeniu chorób onkologicznych jest nadal przedmiotem negocjacji. Standardowo leczenie trwa 9 tygodni, lekarstwo wprowadza się dożylnie 4 razy w odstępach 3 tygodni. Już w tym czasie terapia immunoonkologiczna przewyższa przez długie lata wychwalane efekty chemioterapii w niektórych rodzajach chorób nowotworowych (czerniak złośliwy). Jak pokazują wyniki wielu badań, w przyszłości może stanowić bardzo obiecującą metodę leczenia wielu rodzajów raka.